Présentation des glandes hormonales en Tamazight suivi d’un glossaire terminologique
dc.contributor.author | LIANI, Chahinez | |
dc.date.accessioned | 2023-01-29T12:04:44Z | |
dc.date.available | 2023-01-29T12:04:44Z | |
dc.date.issued | 2020 | |
dc.description | 51p.; 30cm.(+cd) | en |
dc.description.abstract | Mi ara issuk bnadem tiṭ ɣef umecwar id-telḥa tutlayt n tmaziɣt, ad yaf tedder tallit n leḥris ɣef aya ara d nini tamaziɣt d tutlayt itt-meslayen yimezdaɣ inasliyen n tefriqt ugafa . Zik nni tutlayt agi nneɣ ur tettwaḥsab ara deg tmurt-is tedder kan s ufella, ulac d anwa id as-yefkan azal , ur tt-nettaf ara deg yiɣerbazen, ama d tasennawit ama d taseddawit, ulac-it maḍi,macca di timmunent n lzzayer almi d iseggasen n ttesԑin n lqern yezrin ,tamaziɣit yettwaks-as wemkan-is di yak taɣulin tunsibin . Ma yella tura i beddel lweqt tamaziɣt tuɣal s wazal-is tufrar-d di tmurt nneɣ, anecta yak yuɣel ɣer yimusnawen d wid yettnadin ɣef tmaziɣt. Assa tamaziɣt neqqar-itt akken nesseɣray-itt, nettaf-itt akk deg yiɣerbazen;tutlayt agi nneɣ tella cḥal aya-agi atas n leqrun i ɛeddan fell-as tebda-d si zman aqbur tella deg yisem d tutlayt n yidles imawi . Tutlayt n tmaziɣit tufrar-d deg aṭas n tɣulin seg-sen-t ad nebder :taɣult n tsekla ,taɣult n tɣamsa yuran akked tesɣunin ,amaṭṭaf ,tiliṛi, taɣult n uselmed ar tagara … anect-a d ayen yessefraḥen,maca mačči yakk di taɣulin ma yella nefka-d amedya deg wayen yeɛnan tujya ad t-id-naf txxus ladɣa ayen yeɛnan awalen imaynuten, lameɛna aya-agi mačči d aɣbel imi tutlayt nneɣ d tamaziɣt ha-tt-an d tleḥḥu deg ubrid n usnerni ilaq ad-yas neɣ add- yaweḍ wass anda ara tesԑu yak ayen i t-ixussen. Tutlayt-nneɣ tamagit n yal agdud imi tettağğa amdan ad yehder d ad yessenfali akken id as-yehwa di tmetti-ines,ɣef aya tutlayt agi nne dima yettili umaynut deg-s; imi id ttnulfayen wawalen imaynuten d wid neḥwaj i yal taɣuli,yerna tutlayt nni n zik tella txus atas mačči am tura tutlayt tamaziɣt tuɣal d tanesbaɣurt, Timetti taqbaylit ,d tanesbaɣurt akken id nenna yakan ,seg wayen yerzan irmad d wansayen ,seg-sen aẓṭṭa,tafellaḥt arnud ɣer-sen tujjya ,taneggarut-a d tin yesԑan azal ameqqran di tmaziɣt imi tessaweḍ tutlayt nneɣ ad tennerni ula di taɣult n tujjya . Awal agi n tujjya di tmetti taqbaylit ixus ,acku tamaziɣit ɣes akkeni tessaweḍ ad tennerni di taɣulin nniḍen ,wagi n tujjya urad terkid deg-s,lameԑna d ad-tleḥḥu deg ubrid n usnnerni , imi ssawḍen inagmuyen d imeskaren ad slal-n w ad snulfu-n idlisen d isegzawalen yeԑnan tujjya , akken diɣen tujjya tuɣal tettԑeddi-d ula di tiliẓṛi ,imejjayen ttaken-d isallen s tmaziɣt , i wakken ad ssiwḍen izen i wid ur nfehem ara s tefransist ,nettaf-itt diɣen di leqdic n unadi ladɣa di tseddawiyin , ɣef aya ara d-nini tamaziɣt tura tufrar di yal taɣult .Amdan di tudert-is iԑreḍ ad iglem s yismawen ayen is d-yezzin ,i wakken ad yemsefham d timiyin i yemgarad tutlayt, d ayen i t-yeǧǧan ad d-yerḍel neɣ ad yesnulfu awalen i wakken ad isemi tiɣawsiwin ur yellin ara deg tmeti-s , am imusnawen n tmaziɣt ԑarḍen ad snulfun isegzawalen n tmaziɣt . Ihi ma yella nuɣal ar umahil n unadi agi nneɣ ad naf belli ad y-hedder af yiwen n weḥric n tujjya ; aḥric agi id nexter yettmeslayed af « les hormonales» :d yiwet tɣessa tmuzzey deg ufares n yihirmunen deg yidammen yeqnen ar uselḥu d unerni n yigmanen nniḍen , « les glandes» agi ur d nefki ara yak ifurkawen ines nebder-d kan kra deg-sen-t am : tatiṛuyidt, tuna n yiman , isekkiwen ,tiwellaqin,taneqit n lehna ,tigezzal, les glandes surrénales ,hypophyse, llant tid i wumi nexdem tasuqit ma yella tiyaḍ ur nufi ara tasuqilt nsen-t s tutlayt n tmaziɣt, Yal afurk seg ifurka n « les glandes hormonales » nessaweḍ ad nefk fell-as tiktiwin s tmaziɣt , di tazwara nehder-d af tsuqilt akken id nenna yakan d allal n taywalt i qeblen tutlayt ad tili d ugur ger tutlayt tanicant d tutlayt tazadurt ; tasuqilt tesԑa snat n tewsitin ; nezmer ad nessexdem tasuqilt n wawal ar wawal akken nezmer diɣen ad nessexdem tasuqilt n wawal ar unamek . Yal afurk seg ifurkawen n les glandes hormonales nefka-as-d tabadut- ines ,tawuri- ines ,tamtilt-ines d lqimat timagnutin d tirmagnutin ines ,nessexdem yiwet n tarayt i yal afurk, Nessexdem awalen yesɛan assaɣ akked tujjya « tasuqilt n tujya» s snat n tutlayin si tutlayt tafransist ar tutlayt n tmaziɣt i wakken ad nessiweḍ ad nexdem amahil akken iwata, acku axeddim-agi nneɣ nemlal-d d watas n wuguren imi tujjya akken id nehder yakan lan aṭas n wawalen ur as-d nufi ara tasuqilt nsen imi taɣult n tujjya tamaynut akken kan id nnulfa ar tutlayt n tmaziɣt txus maḍi ;ulac aṭas n wawalen yesɛan assaɣ d ukatay agi . Neɛreḍ ad nexdem tasuqilt n tujya deg uxeddim agi acku tamsalt agi thedder-d af « les glandes hormonales » ;akken neɛreḍ diɣen ad naf assaɣ yellan ger wawalen n tefransist d tmaziɣit (tujya ),nufa-d kan kra acku tamaziɣt urɛad tennerna s watas di taɣult n tujya ,ɣas akken nufa-d kra deg-sen anecta yettuɣal ar isegzawalen i nessexdem,ɣef aya agi inefraq anadi agi af sin yeḥricen yal yiwen afacu id-yihedder : Aḥric amezwaru, Ihedder-d γef tsuqilt n « les glandes hormonales » si tutlayt tafransist ar tutlayt n tmaziɣit, nehder-d s umata akken id nenna yakan af les glandes hormonales ad nebder kra deg-sent tella :t tiṛuyidt,les glandes surrénales,tuna n yiman ,hypophyse ,tiwellaqin isekkiwen ,tigezzal,taneqit n lehna, Yal yiwet deg-sent nexdema-s tasuqilt ines .. Nessexdem tasuqilt n unamek n wawalen, akken nexdem diɣen tasuqilt n wawal arwawal, Nessemres awalen yesɛan assaɣ d tujya. Nessexdem tasuqilt n tujya, nerra kra n wawalen yellan di tefransist ar tmaziɣit,llan wawalen anda ur d-nufi ara tasuqilt nsen s tutlayt nneɣ. Aḥricwis-sin, nefka-d tabadut af tasniremt ,syin akin nexdem tasleḍt I yal awal id nufa icud ar tujya nefkaya-s-d:targayt, unti, amalay asuf ,asget, ines akken diɣen nerra yal awal ar tefransist d taԑrabt . Akken nexdem diɣen yiwet n tassideft id i hedren af temsalt agi nneɣ s umata acku dagi nhedre-d af wawalen nni kan yesԑan assaɣ d tujya . Nerna nefka-d tagrayt i wawalen nni yak id nessufaɣ , deg uxeddim agi nneɣ nufa-d atas iɣeblan ladɣa ayen yeԑnan awalen n tujya atas deg-sen ur d nufi ara neɣ u nessaweḍ ara ad naf tasleḍt tasniremt nsen aya agi akken id nenna yakan yettuɣal ar isegzawalen I xussen ladɣa di taɣult agi n tujya. | en |
dc.identifier.citation | Etudes Linguistique Amazighes | en |
dc.identifier.uri | https://dspace.ummto.dz/handle/ummto/19188 | |
dc.language.iso | fr | en |
dc.publisher | Université Mouloud Mammeri Tizi-Ouzou | en |
dc.title | Présentation des glandes hormonales en Tamazight suivi d’un glossaire terminologique | en |
dc.type | Thesis | en |