Analyse linguistique de quelques journaux et émissions télévisés en kabyle de la chaine BRTV
Loading...
Date
2021
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Université Mouloud Mammeri
Abstract
Ilmend n uheyyi i ‘’le Master’’ di tutlayt d yidles n tmaziɣt ayen yeɛnan taywalt, nefren asentel : « Tasleḍt taywalant n kra n yeɣmisen d tedwilin n tilizri BRTV ». Ilmend n unadi igerrzen nhegga aɣawas ara aɣen-iɛawnen. Sakin newwi-d iɣmisen d tedwilin ara niḥwij deg tesleḍt-nneɣ s ttawil n’’Youtube’’.
Taywalt tesɛa azal meqqren di tmetti ladɣa di tutlayt am wakken i nwala aṭas n yinadiyen i yettwaxedmen ɣef uḥric-agi labeɛda ayen yeɛnan taywalt s Rradyu : ufan-d d akken ineɣmasen n Rradyu xeddmen aṭas n tucḍiwin deg wayen yerzan ɣer tutlayt.
ɣef waya-agi neɛreḍ ad nexdem anadi ɣef uḥric-agi, acu ɣef wayen yeɛnan ‘’BR TV’’, neɛreḍ ad d-naf ma yella llan taṭas n tucḍiwin sɣur ineɣmasen ixeddmen deg uḥric-agi n tilizri ?
Di tazwara n unadi-nneɣ nefka-d snat n turdiwin :
-Ineɣmasen n’’BR TV’’ ttqadaren ilugan n tutlayt taqbaylit.
-Ineɣmasen n’’ BR TV’’ urttqadaren ara ilugan n tutlayt taqbaylit.
Nebḍaaxeddim-nneɣɣef sin n yiḥricen :
Aḥric amenzu, nefka-d deg-s tabadut n kra n wawalen igejdanen , daɣen newwi-d awal ɣef umezruy n Rradyu n teqbaylit, nefka-d tabadut n uṛeṭal, tabadut n wawalen imaynuten d wayen yeɛnan arwas.
Deg uḥric wis sin, nexdem taṣleḍṭ tasnilsit i yeḍrisen n tɣamsa i d-newwi si ‘’BR TV’’ ama si tama n tsuddas, amawal,tasnalɣit d tnamekt.
Nebda s teṣleḍṭ n umawal, newwi-d ɣef ireṭṭalen d wawalen imaynuten. Ireṭṭalen-agi ttilin-d sitaɛrabt neɣ si tefransist, ɣas akken nesɛa awalen-agi di tmaziɣt maca ur tensexdamen ara.
-Awalen iṛeṭalen si tutlayt tafransist :
Ineɣmasen n tilizrin’’BR TV’ sxedmen kra n wawalen i d-yekkan seg tutlayt tafransist ad d-nebder kra n yimedyaten :
-Lbut
-Abuxsur
-Abirus
-Amikru.
Akken daɣen sxedmen awalen iṛeṭalen i d-yekkan si tutlayt taɛrabt ad d-nefkkra n yimedyaten :
-Ddewla
-Leɣwabi
-Lqanun.
Deg yixef-agi, daɣen newwi-d awal ɣef wawalen imaynuten i sxedmen ineɣmasen n tilizrin’’BRTV’’ ,akken ad d-rnun awalen i ixuṣṣen di tutlayt-nsen neɣ ur ten-ssinen ara mliḥ.
Ad d-nafkra n wawalen id ksen s usudem deg imedyaten-agi :
-‘’Tifranin’’segumyag‘’fren’’
-‘’Tidukla’’segumyag ‘’ddukel’’
Akken llan daɣen wawalen id ksen s tsudest, ad d-naf :
-Aneɣlaf n tdawsa.
-Aselway n tmurt n fransa.
-Aḥric n teɣdemt.
Tasleḍṭ tis snat, nebder-d ayen yaɛnan tajarumt, nkes-d tucḍiwin n tjarumt i sxedmen di tutlayt taqbaylit.
Ineɣmasen xedmen tucḍiwin n tjarumt, yal aneɣmas i sxedem di tmeslayt-is tutlayt n taɛrabt d tutlayt tafrensist, ɣef waya ma hedren s teqbaylit sufuɣen-d tifyar ur sɛnit ara lmeɛna.
Ad d-nefkkra n yimedyaten :
-« Tamaziɣt ass-agideguɣarbezamek i tellatmaziɣtliḥala-is? »
-« Ḥakim Ben Abidiiḍelli d yiwenumeslay i d-yefka di temdint n lzayertamenaɣt… ».Ineɣmasen daɣen ur sxedmen ara « imaqqanen » akken i wata, arenu ɣer waya-agi snulfan-d kra n imaqqanen ulac-iten di tutlayt n tmaziɣt, seg-sen « U » akkud « WA » :
Nufaten-id deg waṭas n yimedyaten ger-asen :
-« Ad ken-jeɣ ad walimwa ad d-slem »
Ma dayen yeɛnan imaqqanen ur nelli ara di tmaziɣt nufaten-id di kra n tefyar
Amedya :
-« Lqanun n laɛnaya yeqqar-d d akken ma yella taddart.. » .
-« Llan wid i yesuturen laɛnaya ar iṛumyen ».
Di tesleḍṭ tasnalɣit nexdem ɣef yisem (tawsit, amḍan, addadilleli, addadamaruz) d umyag.
Nufa-d ineɣmasen n tilizrin’’BRTV’’ ur ttqadaren ara ayen yeɛnan tawsit deg usexdem n yisemawen :unti d umalay.
Amedya :
-« Aserti »deg umkan n wawal « tasertit ».
Ma dayen yeɛnan amḍan ineɣmasen ttqadaren ilugan-is,ama deg wasuf neɣ deg usget.
Kra n yimedyaten :
-Ddwa Ddwawi
-Lɣaba Leɣwabi
Si tama nniḍen ineɣmasen ttqadaren ilugan n waddad, ama d addad amaruz neɣ addad illeli.
Kra n yimedyaten :
-Azal Wazal
-Adrum Udrum
-Ahil Wahil
Di tesleḍṭ n tnamektnufa-d ineɣmasen-agi ɣas akken sxedmen awalen n teqbaylit, maɛna ttbedilen-asen anamek.
Amedya ɣef waya-agi :
-« Awal‘’aḥric’’ di tutlayt taqbaylit lmeɛna-is ‘’amur’’lameɛna i neɣmasen fkan-as lmeɛna nniḍen.
Di taggara ad d-nini ineɣmasen n tilizrin ’’BRTV’’ ur ttqadaren ara ilugan n tutlayt tamaziɣt, ur sxedmen ara ilugan-is akken i wata, ama deg wayen yaɛnan amawal, tsuddas, tanamekt tasnalɣit, ilaq ɣef ineɣmasen ad ɛerḍen ad seɣtin tucḍiwin-agi ixedmen ay-agi ur d-yettas ara kan akka, ilaq ad nadin ad issinen ilugan n tutlayt tamaziɣt.
Description
90 p. ; 30 cm. (+ CD-Rom)
Keywords
Analyse linguistique, Les journaux, Les émissions télévisés, La chaine BRTV, La néologie
Citation
Linguistique et didactique